Η ΧΡΥΣΗ ΓΟΥΡΟΥΝΑ ΜΕ ΤΑ ΧΡΥΣΑ ΓΟΥΡΟΥΝΑΚΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΚΗΡΙΝΘΟ

 

Πέτρος. Δ. Φοίφας.

Πόσοι και πόσοι από εμάς , που μεγαλώσαμε στο όμορφο χωριό της Κηρίνθου  και πηγαίναμε στο "Μπακάλικο του Αλέκου" , δεν σταθήκαμε εμπρός  από  το πολυκαιρισμένο κιτρινισμένο απόκομμα  της εφημερίδας που είχε αναρτήσει σε περίοπτη θέση  ο κυρ Αλέκος Αλεξανδρής. 

 Έγραφε σ΄αυτό το απόκομμα , ο αείμνηστος δάσκαλος Δημήτρης Σέττας,   για τον μύθο  της  Χρυσής γουρούνας με τα  δώδεκα χρυσά γουρουνάκια. Κατά άλλους επτά. Ήταν, έλεγε, καλά  κρυμμένα κάπου κοντά στο σουβλερό λιθάρι της Αρχαίας πόλης της Κήρινθου. Κοντά στους χαλκάδες που δένεανε τα πλοία. Βέβαια τον θρύλο το γνώριζαν ανέκαθεν οι γεροντότεροι του χωριού μας, μα την καταγραφή  την έκανε ο Σέττας , πριν λησμονηθεί από τις νεότερες γενιές.              

Το διάβασμά του μας πυροδοτούσε  σκέψεις , και αυτές με τη σειρά τους γιγάντωναν τη  φαντασία που γινόταν αρωγός στις παιδικές κι ερευνητικές  μας εξορμήσεις.

Πόσοι από εμάς δεν κοντοζυγώναμε  τον ανατολικό κι απόκρημνο βράχο της Αρχαίας πόλης ,που κτυπιόταν απ τα αφρισμένα κύματα προσπαθώντας σαν αετίσιοι βιγλάτορες να αντικρίσουμε τη θωριά τους΄; Και απέναντι από το χείλος του γυμνού βράχου να ορθώνεται αγέρωχο το σουβλερό λιθάρι. Ένας  κατακόρυφος κρεμανταλάς βράχος,  ίσα με σαράντα μέτρα μπόι! Λένε, πως κάποιος ξένος περιηγητής είχε ακούσει  τα κλάματα του λιθαριού. Είχε δεί ακόμη τα δάκρυα του να σβήνουν στο κρύο πέλαγος , εξαιτίας ενός  καημού  που βρισκόταν σφαλιστά στα σωθικά του.  Κεί στο Αιγαίο πέλαγος , στο  απέραντο γαλάζιο.

Μόλις πριν από λίγο καιρό μου ήρθε ξανά στη θύμηση ο θρύλος που διαβάζαμε μικροί. Έτσι αποφάσισα να κάνω μια σχετική έρευνα μιας και οι περισσότεροι θρύλοι  αρχίζουν να λησμονούνται από τον ξενόφερτο τρόπο ζωής . Έτσι ξεχάσαμε  μύθους, θρύλους, παραμύθια ,  παιχνίδια. Κληρονομιά πού πήραμε  από τους πατεράδες μας, και αυτοί από τους δικούς τους πατεράδες. Exω γράψει πως « η ζωή στηρίζεται σε δυο κολώνες.  Σ΄αυτά πού βλέπουμε και αγαπάμε και σ΄αυτά πού θυμόμαστε». Χρέος μας, να διατηρούμε άσβεστη την ιστορική μνήμη και ταυτότητα ,για να μη χαθούμε από   μια  παγκοσμιοποιημένη  χοάνη που το μόνο  προϊόν που εξάγει είναι  μια «απρόσωπη μάζα».  Γράφει λοιπόν ο συγγραφέας Παντελής Γιαννουλάκης σε ένα πολύ ενδιαφέρων άρθρο :

«Σε απίστευτα πολλά μέρη της Ελλάδας, υπάρχουν διηγήσεις και θρύλοι για την «Γουρούνα με τα γουρουνάκια», που υποτίθεται ότι ταξιδεύει κάτω από τις κατοικίες των ανθρώπων και αυτοί ακούνε το μουγκρητό της στις εξοχές. Θα ‘λεγε κανείς πως η «Γουρούνα με τα γουρουνάκια» είναι ένα είδος «υπόγειου τραίνου»! Ή ένα ακατονόμαστο τέρας; Ή μήπως είναι ένας κρυφός θησαυρός; Ή μήπως είναι ένας κωδικός χάρτης συμβόλων;» Για να συμπληρώσει ,κάνοντας αναφορά στα απομνημονεύματα του Στρατηγού Μακρυγιάννη:  «Ακόμα κι αν ήξερα από πού περνάει η Γουρούνα με τα γουρουνάκια της,

πάλις δε θα μπορούσα να σας πείσω να στρέξετε να ‘ρθετε μαζί μου εκεί που σας λέγω…»

. Και συνεχίζει κάνοντας μια  εκτενή αναφορά!

«Σ’ ένα παλιό βιβλίο ανακάλυψα μια διαφορετική αναφορά για την «Γουρούνα με τα γουρουνάκια». Υποτίθεται, λέει, ότι ήταν μια «αντίκα» τεραστίων διαστάσεων, θαμμένη σε κάποιο μυστικό μέρος που είχε πάνω της σκαλισμένη μια γουρούνα με τα γουρουνόπουλά της. Έψαχναν να τη βρουν σκάβοντας οι Φράγκοι, και πίστευαν πως αν την αποκτούσαν θα μπορούσαν να εντοπίζουν μ’ αυτήν θαμμένους θησαυρούς (;).

Στη νότια Κρήτη, κοντά στην Ιεράπετρα, στο ορεινό χωριό Ανατολή, (εκεί που σύμφωνα με τους ντόπιους, όπως μου έχουν πει, «κατέβαινε ο Δίας με το ιπτάμενο πλοίο του και δίδασκε τους ανθρώπους»), οι ντόπιοι μου διηγήθηκαν πως κάποιοι «Γάλλοι αρχαιολόγοι» ανακάλυψαν ανεκτίμητα γλυπτά πάνω στο βουνό, και ανάμεσα τους οι ντόπιοι είδαν μια χρυσή γουρούνα με τα γουρουνάκια της. Φυσικά, όλα αυτά εξαφανίστηκαν (όπως συμβαίνει σε αμέτρητες τέτοιες περιπτώσεις στη χώρα μας).

Στην Έδεσσα, λένε ότι στις «τέσσερις άκρες» της πόλης, υπάρχουν τέσσερα αιωνόβια δέντρα, και από κάτω από ένα απ’ αυτά, είναι θαμμένη «η Γουρούνα με τα χρυσά γουρουνάκια». (Ενδείξεις υπάρχουν ότι ένα από τα δέντρα αυτά, βρίσκεται στο πάρκο που είναι η είσοδος για την τοποθεσία του καταρράκτη).

Πολλά μυστικά φαίνεται να κρύβει το μυστηριώδες και εντυπωσιακότατο σπήλαιο της Αντίπαρου, στον λόφο του Άη Γιάννη, λίγο πιο έξω από τη Χώρα του νησιού. Το ανακάλυψε το 1673 ο Μαρκήσιος Ντε Νουαντέλ, Γάλλος πρεσβευτής από την Κωνσταντινούπολη, ο οποίος περιπλανιόταν με την πολυπληθή συνοδεία του (ζωγράφους, επιστήμονες, συγγραφείς και κουρσάρους) σε όλη την Ελλάδα, και εξασφάλιζε αρχαιότητες και λεπτομερείς αναφορές σε θρύλους και παραδόσεις, καθώς και εικόνες τόπων, για λογαριασμό της Γαλλίας.

Έμαθε ότι στην είσοδο της σπηλιάς υπάρχει ένα παράξενο κολοσσιαίο άγαλμα και έσπευσε εκεί. Τελικά δεν ξέρουμε τί απέγινε με το άγαλμα, γιατί άλλοι λένε ότι το πήρε και άλλοι ότι δεν ήταν παρά ένας βράχος του σπηλαίου που έμοιαζε με άγαλμα. Το άγαλμα αυτό παρίστανε μια τεράστια Γουρούνα με τα γουρουνάκια της.

(Πάντως, είναι χαρακτηριστικό ότι τα πετρώματα της σπηλιάς και οι σταλακτίτες της σχηματίζουν εκπληκτικές μορφές που συχνά μοιάζουν με ανθρώπους, ζώα, τέρατα και άλλες παράδοξες εικόνες simulacra).

Στο χωριό Οκτωνιά της Εύβοιας, στη «βρύση του Άη Λιά», οι χωρικοί λένε ότι όταν περνά κανείς από ‘κεί τα μεσάνυχτα, βλέπει ένα φάντασμα, ένα φάσμα, βλέπει μια γουρούνα με τα γουρουνόπουλα της.

Στη Χίο, στη Σούδα, ανάμεσα στο κάστρο και στη Χώρα, βγαίνει μέσα από μια σπηλιά ένα στοιχειό που οι ντόπιοι λένε ότι μοιάζει με γουρούνα που την κυνηγούν μουγκρίζοντας τα γουρουνόπουλα της.

Στη Σάμο, υπάρχουν πολλές παράξενες διηγήσεις για την περιβόητη «Μαύρη Γουρούνα».

Στη Δεκέλεια, έξω από την Αθήνα, υπάρχει ένα ολόκληρο υπόγειο σύστημα στοών, κοντά στο παλάτι του τέως βασιλιά. Λένε ότι σε κάποιο σημείο αυτών των στοών, ανακαλύφθηκε ένα κασόνι –που προερχόταν από τη συλλογή του τέως βασιλιά– που περιείχε μία χρυσή γουρούνα μαζί με τα γουρουνάκια της. Στις αρχαίες Ελευθερές, στον δρόμο από Ελευσίνα προς Θήβα, βρίσκεται το κυνηγετικό περίπτερο των βασιλέων. Από κάτω του περνά επίσης ένα σύστημα στοών.

Οι ντόπιοι διηγούνται ότι συχνά ακούν ένα βουητό κάτω από τη γη σε εκείνη την περιοχή, και οι παππούδες τους –που το άκουγαν επίσης στον καιρό τους– τους έχουν πει ότι είναι «η μεγάλη Γουρούνα που περνάει από εκεί κάτω μαζί με τα γουρουνάκια της», κι έτσι οι ντόπιοι δίνουν ακόμη αυτή την εξήγηση, φοβισμένα και ψιθυριστά…

Στον Ορχομενό οι κάτοικοι αναφέρουν ότι συχνά τις νύχτες «ακούνε τη Γουρούνα με τα γουρουνάκια να περνάει από κάτω από τη γη, μ’ ένα θόρυβο που σε κάνει να νομίζεις ότι περνάνε υπόγεια τραίνα…»

Κοντά στο Καρπενήσι της πανέμορφης Ευρυτανίας, στέκουν τα «Κάστρα της Βελαώρας» (απομεινάρια της προχριστιανικής εποχής) όπου η παράδοση λέει πως βρέθηκε μια χρυσή Γουρούνα με τα δέκα γουρουνάκια της.

Επίσης κοντά στο Καρπενήσι, στο χωριό Κλαυσί (που η παράδοση λέει ότι εκεί ήταν το αρχαίο «Κάλλιον»), ανασκαφές που έγιναν στη δεκαετία του 1950 απεκάλυψαν ένα αρχαίο δάπεδο με λαβυρινθώδη σύμβολο (μήκους τριάντα μέτρων), που υποτίθεται ότι ανήκει σε βασιλική παλαιοχριστιανική εκκλησία του «Αγίου Λεωνίδη» (μάλλον από τον 4ο ή 5ο αιώνα), αλλά και μία ασυνήθιστη αγία τράπεζα. Οι ντόπιοι λένε ότι στην περιοχή βρέθηκε σε υπόγεια κρύπτη ένα χρυσό σύνθετο άγαλμα, φυσικά, μιας Γουρούνας με τα γουρουνάκια της…

Στον Πόρο, σε ορεινή περιοχή της Αρτίμου (κοντά στο «κτήμα Καρρά») υπάρχουν απομεινάρια ενός αρχαίου ναού της Αρτέμιδος, όπου ο τοπικός θρύλος λέει ότι βρέθηκε μια χρυσή γουρούνα με τα χρυσά γουρουνάκια της, τα οποία αποτελούσαν αναθέματα προς τη θεά Άρτεμη για τη θεραπεία του αναθέτη. Στην ευρύτερη περιοχή στα ορεινά του Λεμονοδάσους, σύμφωνα με τους ντόπιους, υπάρχει σύστημα υπόγειων στοών, που ξεκινά από ένα σημείο κοντά στο «κτήμα Μουτσόπουλου», όπου υπάρχει και ένα πηγάδι που είναι είσοδος στο δίκτυο, που καταλήγει στην Άρτιμο…

Στο Αλιβέρι της Εύβοιας, στέκει από την εποχή των Ενετών ένα κάστρο στον λόφο κοντά στο Μυλάκι, κι ένας πύργος στη θέση Ματσουκέλα (κοντά στις εγκαταστάσεις της ΔΕΗ). Το κάστρο και ο πύργος συνδέονται με υπόγεια στοά που έχει μήκος περίπου δύο χιλιόμετρα. Το κάστρο λέγεται «Ριζόκαστρο» (το παλαιότερο φράγκικο οχύρωμα της Εύβοιας, προσβάσιμο από τον δρόμο που πάει στην Κύμη).

Στο εσωτερικό του υπάρχει ένας μικρός τετράγωνος πύργος που αποτελούσε τελευταία προφυλακή στην περίπτωση που ο εχθρός κυρίευε το κάστρο, κι από εκεί κάτω ξεκινάει η στοά. Αυτά τα οχυρώματα τα κατασκεύασε η ενετική οικογένεια Protimo. Ο φράγκικος θυρεός της οικογένειας και του κάστρου απεικονίζει μια Γουρούνα με επτά γουρουνάκια. Ο θρύλος λέει ότι τα χρυσά ομοιώματα αυτής της Γουρούνας με τα γουρουνάκια της είναι θαμμένα εκεί…

Στο Αμάρι, τριάντα χιλιόμετρα έξω από το Ρέθυμνο της Κρήτης, υπάρχει ο έντονος θρύλος μιας θαμμένης χρυσής Γουρούνας με τα Γουρουνάκια της, που υποτίθεται ότι κρύβεται υπογείως στη θέση Δισκεανά, δίπλα στη βρύση…

Στο χωριό Μάζα, περίπου τριάντα χιλιόμετρα έξω από τα Χανιά στον δρόμο για το Ρέθυμνο (όπου κοντά βρίσκεται και ο οικισμός Χάμπαθα), σύμφωνα με τους κατοίκους του χωριού, στη θέση Λογαριαστή (που την αποκαλούν και «Σανίδα»), τις νύχτες έβγαινε –ή και βγαίνει ακόμη– μέσα από τη γη μια λαμπερή (χρυσή;) Γουρούνα με τα εννιά της γουρουνάκια. Στην εξοχή της Ναυπάκτου, υπάρχει η εξής διήγηση της παράδοσης: Υπήρχε εκεί, στον λόφο που στέκει κοντά στη Γερακαριώτισσα, ένα παμπάλαιο αρχοντικό ή παλάτι, όπου έμενε μια πανέμορφη αρχόντισσα, η «Πανώρια» (όνομα που σημαίνει «πανέμορφη», «πάρα πολύ ωραία»), που είχε τέσσερα παιδιά. Όταν έλειπε στον πόλεμο ο άντρας της, ο άρχοντας, ένας κακός μαύρος μάγος πολύ άσχημος και πολύ πονηρός, θέλησε να την κάνει γυναίκα του και προσπάθησε να την κλέψει.

Αυτή όμως δεν ήθελε να πάει μαζί του, κι έτσι εκείνος τη μάγεψε με το μαγικό ραβδί του και τη μεταμόρφωσε σε Γουρούνα, και τα παιδιά της τα μεταμόρφωσε σε γουρουνάκια. Οι κάτοικοι της περιοχής, έβλεπαν τη Γουρούνα με τα γουρουνάκια της –που όλα τους είχαν ένα λευκό λαμπερό αστέρι στο κεφάλι τους!– να μουγκρίζει και να τριγυρνά στο δάσος θυμωμένη, ψάχνοντας τον μάγο για να της λύσει τα μάγια…

Στο νησί της Τήνου, στα «Κάτω Μερά», κοντά στην τοποθεσία «Κανναβά», στην «Αετοφωλιά», στέκει ένας μεσαιωνικός οικισμός που οι ντόπιοι αποκαλούν «Ο Πύργος της Κόρης». Ο τοπικός μύθος λέει ότι εκεί κατοικούσε η Περσεφόνη, η κόρη της Δήμητρας, η βασίλισσα του Κάτω Κόσμου. Οι ντόπιοι διηγούνται, όμως, ότι αυτός ήταν ο πύργος μιας βασιλοπούλας που ήταν φυλακισμένη, ή που ήταν εξόριστη εκεί, όπου είχε διαφύγει για να γλιτώσει τον θάνατο, κι εκεί όλη μέρα ύφαινε με τον αργαλειό της, κι ακούγεται ακόμη και σήμερα τις νύχτες με θόρυβο που πάντα ήταν τόσο μεγάλος που ακουγόταν από πολύ μακριά.

Οι υπηρέτες της βασιλοπούλας αυτής, της έφτιαξαν μια χρυσή Γουρούνα με τα δώδεκα γουρουνάκια της, κι ο θρύλος λέει ότι αυτά τα χρυσά αγάλματα θα τα βρει κάποτε μια νεαρή κόρη που θα γεννηθεί σ’ εκείνον τον τόπο, κι αυτό θα σημαίνει ότι είναι η διάδοχος της βασιλοπούλας. Πολλοί λένε ότι η Γουρούνα ακούγεται να μουγκρίζει κάθε πανσέληνο, εκεί κοντά, στην τοποθεσία που λέγεται «Καμένη Σπηλιά»…

 «Ο μύθος αναφέρεται ως γλυπτό από χρυσάφι σε σχήμα γουρούνας με τα επτά χρυσά γουρουνάκια της. Η ιστορία ακούστηκε πριν από πολλά χρόνια όταν Γάλλοι αρχαιολόγοι ισχυρίσθηκαν πως υπάρχει μια γουρούνα με τα χρυσά γουρουνάκια της. Υπήρξαν βέβαια και κάποιοι θρύλοι ότι ο θησαυρός να ήταν πιθανότατα ανάμεσα στην Πέλλα και στην Ημαθία. Στην καρδιά της πάμπλουτης Μακεδονίας.»

Η γουρούνα με τα γουρουνάκια φανερώνει αδιαμφισβήτητα το σύμβολο τις οικονομικής άνθισης, την  ευμάρεια και την πρόοδο μιας περιοχής. Σχετική αναφορά βρίσκουμε στα απομνημονεύματα του στρατηγού Μακρυγιάννη.

«Ακόμα κι αν ήξερα από πού περνάει η Γουρούνα με τα γουρουνάκια της, πάλις δε θα μπορούσα να σας πείσω να στρέξετε να ‘ρθετε μαζί μου εκεί που σας λέγω»

 Η Αρχαία Κήρινθος ήταν για αιώνες μια σημαντική πόλη που έπαιξε σημαντικό ρόλο στις ιστορικές, πολιτικές και πολιτιστικές  εξελίξεις στην Εύβοια . Άλλο σημαντικό στοιχείο είναι πως οι Φράγκοι , ως επινοητές, ήταν  αποδέκτες σε προφορικό και πιθανόν και σε γραπτό λόγο, τέτοιων μύθων και δοξασιών λόγο της χρονικής γειτνιάσεως της Βυζαντινής και Αρχαίας Ελληνικής περιόδου. Και αυτό φαίνεται και στο άρθρο του Γιαννουλάκη που αναφέρει τους Γάλλους αρχαιολόγους ως γνώστες , για την ύπαρξη του  θησαυρού.                                    

 Ήδη στη Βόρειο Εύβοια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 έχουμε  την περίοδο της Ενετο-φράγκικης κατοχής με τούς επιβλητικούς  πύργους και τους  φύλακες  ιππότες. Θρύλους για  αμύθητους, κρυμμένους θησαυρούς. Είναι πιθανόν, ο θρύός , να έμεινε  ζωντανός ο  στη συνείδηση των ντόπιων , γιατί είναι  κοντά τους χρονικά. Ένα παράδειγμα για να δείξω την κατανόηση αυτού του επιχειρήματος είναι  το παιχνίδι «ζολί» ,που πέρασε στη γενιά μας και όλοι παίξαμε. Η λέξη αυτή απαντάτε μόνο στην Κήρινθο, από όσο γνωρίζω. Σε άλλες περιοχές επικρατέστερη ονομασία είναι ξυλίκι. Στην Κήρινθο ήρθε , περίπου το 1850 , ίσως και πιο παλιά. Γάλλοι μηχανικοί που έκτιζαν την Εκκλησία του χωριού,  διέδωσαν το παιχνίδι με μια μικρή παραλλαγή.

Εν κατακλείδι αγαπητοί μου φίλοι δεν γνωρίζω αν ο Θρύλος με τη χρυσή γουρούνα και τα δώδεκα χρυσά γουρουνάκια  είναι αληθινός . Ίσως ,κάποτε ο ερευνητης του μέλλοντος  να λύση  το «κεκρυμμένο μυστήριο». 

Το μόνο πού γνωρίζω και νιώθω, είναι η ανάγκη και η υποχρέωση να το καταθέσω στην ιστορική σας μνήμη. Να το γνωρίσουν οι νεότεροι και να το ξανά θυμηθούν οι γεροντότεροι. Αυτό που ίσως έχει πιότερη αξία είναι πως  τα χρόνια περνούν γοργά κι οι  αναμνήσεις  μας , μας συντροφεύουν σε αυτό το όμορφο ταξίδι της ζωής και της γνώσης.

Πηγές

Παντελής Γιαννουλάκης  συγγραφέας