Η Βρύση του Κρητικού.

Γροικώ απ το παραθύρι μου, ένα σκοπό να παίζει. Τόσο σαγηνευτικός, μαγεύοντας τη σιγαλιά της Ευβοϊκής υπαίθρου. Λες και οι νεράιδες του Νηλέα βγήκαν απ΄τα θαλάμια τους κονταροχτυπημένες απ΄ τον Θεό του Ερωντα. Κι ανταγωνίζονταν, ποια τάχα θα κερδίσει τ΄ όμορφο παλληκάρι.

Τσουκαίτικο παραμύθι

                     Τη ομορφιά αισθαντική να ξεσκονίζεις ιστορικές αναμνήσεις από το αραχνιασμένο χρονοντούλαπο ! Θαρρείς πως πιλατεύεις το χθες με το σήμερα. Έστρεψα τη ματιά μου στα σπίτια του χωριού. Οι ρούγες  ρούγες του Μακρυγιάννη ήταν εκεί, πιστή στο ραντεβού της.
Κάθε γειτονιά και ενα παραμύθι.
Το παραμύθι είναι ένα ταξίδι, όπως και το ταξίδι είναι ένα παραμύθι.
Ας ταξιδέψουμε λοιπόν στη Τσούκα μιας άλλης εποχής . Τότε που Δράκοι ,νεράιδες και ξωτικά  γίνονταν ένα , συνταξιδεύωντας με μικρούς και μεγάλους φίλους. Σε κόσμους φανταστικούς , αλλιώτικους. Τη λέτε; Αρχίζουμε;

Το αρδευτικό σύστημα του κάμπου της Τσούκας

 

Του Πέτρου Δ. Φοίφα

Το νερό , κυρίαρχο στοιχείο ζωής και ανάπτυξης ,έδινε και δίνει ζωή στους κατοίκους της Τσούκας και στους αγρούς τους. Άρδευαν τα χωράφια κι έσβηναν την δίψα τους από τις πηγές (Βρυσάκια) πού σχηματίζονται σε σε όλο το μήκος του ποταμού Νηλέα. Σε περιόδους θεομηνίας που το ποτάμι πλημυρίζε ,οι πηγές σκεπάζονταν από λάσπη . Για το λόγο αυτό οργανώνονταν ομάδες εργατών πού αναλάμβαναν τον καθαρισμό τους.
Ένα αγαπημένο καλούδι του ποταμού ήταν η ποταμίσια αλιεία. Κέφαλοι, χέλια και καβούρια έδιναν ότι εκλεκτότερο στην κουζίνα των οικιστών. Πανάρχαιοι τρόποι ψαρέματος όπως ο Σφλώμος και η κόφα, γοήτευαν μικρούς και μεγάλους κάνοντας το ψάρεμα, τέχνη των τεχνών. Σε σπάνιες περιπτώσεις οι νοικοκυρές του χωριού έπλεναν στον Νηλέα τις μεγάλες φλοκάτες και χαλιά.
Η χρησιμότητα της διαχείρισης του νερού στην άρδευση των χωραφιών απασχόλησε τους οικιστές από την αρχαιότητα. Με ακριβή υπολογισμό έβρισκαν το κατάλληλο σημείο του ποταμού και κατασκεύαζαν φράγμα από πέτρες και κορμούς δέντρων. Στα νεότερα χρόνια η κατασκευή του γινόταν από σκυρόδεμα. Το σημείο ονομαζόταν Μεσιακή δέση στη θέση Κατουρλάς. Υπήρχε και μια δεύτερη δέση, πού βρισκόταν απέναντι από το νεκροταφείου της Κηρίνθου. Από εκεί ξεκινούσε ο μεγάλος αύλακας που ύδρευε τον Ανατολικό κάμπο του Κήρέα. Ένας δεύτερος αύλακας (μυλαύλακος) τροφοδοτούσε με νερό τον περίφημο μύλο του Αβέρωφ στην Κρύα βρύση.

Το νερό της μεσιακής δέσης, διοχετευόταν σε μεγάλο αρδευτικό αυλάκι . Στην είσοδο του κάθε χωραφιού υπήρχε ξύλινη κόφτρα κι άλλοτε σιδερένια, που άλλαζε την ροή του νερού. Έτσι επιτυγχάνονταν ο σωστός καταμερισμός και η κατανομή του νερού σε κάθε χωράφι.
Λόγω της κατάτμησης των μεγάλων αγροτεμαχίων προσδιορίζονταν και διαφορετικές ώρες χρήσης του νερού. Ο ένας πότιζε τη Δευτέρα το πρωί, άλλος το μεσημέρι, άλλος στη δύση το μεσημέρι και ούτω καθεξής. Την εποπτεία για την εύρυθμη λειτουργία την αναλάμβανε ο εκάστοτε τοπικός άρχοντας. Στα χρόνια της Φράγκο- Ενετικής κυριαρχίας, την εποπτεία την ασκούσε ο Φεουδάρχης που διέμενε στον Πύργο (ποταμάρχης). Στα οθωμανικά χρόνια ο Αγάς ,διόριζε μια επιτροπή Τσουκαιτών δημογερόντων . Η Επιτροπή αυτή εισέπραττε φόρο από εκείνους που χρησιμοποιούσαν το νερό , για να κατασκευασθούν η να συντηρηθούν, αύλακες και αγροτικοί δρόμοι. Η Επιτροπή διόριζε και τον «Ποταμάρχη» ως φύλακα, που επέβλεπε τη διανομή του νερού του Νηλέα.